Нийгмийн
Анги, Давхаргын Математик Шинжилгээ, Алтан Нийгэм
Ц.Лувсандорж, МУБИС
Жич: Блогийн боломжоос болж зарим томьёо, тэгшитгэл, зураг энд орхигдсон байгаа тул энэхүү өгүүүлгийг бүрэн эхээр нь https://www.researchgate.net/publication/322486897_Golden_society үзэж болно.
Хоорондоо харилцаа холбоотой дор хаяж хоёр хүнээс тогтсон
бүлийг мөн чанарынх нь хувьд хүний нийгэм гэж үзэж болно. Энэ утгаараа, хүний
нийгэмд хүний тоо нь чухал. Гэвч түүнээс илүүтэйгээр тэдгээрийн хооронд бий
болсон харьцаа, уялдаа холбоо, холбоос нь бүр ч чухал юм. Энэхүү холбоосын тоо,
чанараас хамаарч хүний нийгэмд анги; ангид давхарга үүсэж байдаг. Анги, давхарга нь гол
шинжүүр болох орлого, нэр хүнд, эрх мэдлийн хэм хэмжээгээр илэрхийлдэг. Энэ
тоон хэмжээ, чанаран шинжүүр нь нийгэмд,зарчмын
хувьд, дээд, дунд, доод гэсэн ангитай, анги бүр мөн л дээд, дунд, доод гэсэн
давхаргатай байх юм. Нийгмийн анги
давхарга, түүний шинж, шалгуур, үзүүлэлтийн харилцан уялдаа холбоог дараах
байдлаар хүснэгтлэн харуулж болох юм (Хүснэгт)
Хүснэгт: Нийгмийн анги, давхаргын
шинжүүр, хэмжүүр
Анги, түүний
түвшин
|
Давхарга, түүний
түвшин
|
Анги,
давхаргын шинжүүр,
шалгуур
(хувьсагч)
|
Хэмжүүр
|
|
|
|
|
Дээд
|
дээд
|
|
|
|
Нийгмийн анги= β1 × X+ β2 × Y+ β3 × Y; (βi –
коэффициентийг өгөгдөл ашиглах олно)
|
дунд
|
|
|
|
доод
|
|
|
|
Дунд
|
дээд
|
|
|
|
дунд
|
|
|
|
доод
|
|
|
|
Доод
|
дээд
|
|
|
|
дунд
|
|
|
|
доод
|
|
|
|
Хэмжүүр
|
Орлогынх
|
Эрх мэдлийнх
|
Нэр хүндийнх
|
Хэмжил зүйн үүднээс шинжвэл орлого (x)-ыг хэмжээг тухайн
давхаргын тодорхой хугацаанд олж буй орлогыг мөнгөн шилжүүлж түүнийг тоогоор
хэмжиж болох тул энэ нь тасралтгүй хувьсагч болно. Мөн эрх мэдэл (y)-ийг тухайн хүний гарсан чухал шийдвэрийн тоо, эсвэл ийм
шийдвэр гаргахад оруулсан хувь хэмжээгээр илэрхийлж болох тул үүнийг мөн тоон
харьцаагаар илэрхийлж болно. Тэгэхээр эрх мэдэл энэ утгаараа, мөн тасралтгүй
хувьсагч болох юм. Нэр хүнд (z)-ийг тухайн хүний талаар олон нийтийн бодол, санааг
тандсан асуулгын үр дүнгээр, эсвэл тэр хүний байгаль, нийгэм, хүн, амьтны сайн
сайхны төлөө хийсэн сайн үйлийн тоогоор хэмжиж болох тул энэ мөн л тасралтгүй
хувьсагч болох юм.
Нийгмийн анги, давхаргын шинжүүр, шалгуурыг ийнхүү
хэмжээсжүүлснээр дэлхийн улс орнуудын
хувьд холбогдох өгөгдлийг цуглуулж тооцолох замаар нийгмийн анги, давхаргын
тоон илэрхийлэл, тухайлбал, шугаман тэгшитгэл, загварыг бүтээж болно.
Нийгмийн анги= β1 × X+ β2 × Y+ β3 × Y; (βi – коэффициентийг
өгөгдөл ашиглах олно)
Нийгмийн анги, давхаргыг ийнхүү
хэмжээсжүүлснээр бид дээд, дунд, доод анги, давхаргын утга, агуулгыг
илэрхийлдэг тоог олж
болох юм (Хүснэгтийн хэмжүүрийн
баганыг харах). Ингэснээр бид
нийгмийн анги, давхаргыг нэг хэрчим дээр буулган дүрслэж чадна (Зураг 1)
Нийгмийн анги, давхаргын энэхүү
шугаман дүрслэлээр үүссэн харьцаанд дунд нь дээд, доод ангитай мөн алтан харьцаатай байх
нөхцлийг тавьж тооцоо хийвэл:
,
>
;
>
гэдгээс
буюу
(1). Эндээс мөн
гэдгээс
Иймд
(2).
(1) тэнцлээс харахад дээд ангийн тоон хэмжээ нь доод
ангийнхтай тэнцүү байна. (2) тэнцлээс доод болон дунд
ангийн дээд ангитай харьцах
харьцаа нь дээд болон дунд нь доод
ангитай харьцах харьцаатай тэнцүү байна.
Энэ чанарыг ашиглан энэхүү хэрчимд үүссэн алтан харьцааг алтан тэгшитгэл
өнцөгт
хувиргаж дараахь байдлаар зурж харуулж болно (Зураг 2, Зураг3).
Анги бүхэн нийгмийн сонгодог ойлголт, тодорхойлолтоороо
бас нийгэм юм. Тэр нийгэм алтан шинжтэй байхын тулд мөн л өмнөх адил
харьцаатай байна. Тэгэхээр тухайн ангийн
алтан харьцаат давхаргын дүрслэл мөн дээрх хэлбэртэй байх юм. Өөрөөр хэлбэл, том нь жижигтэй,
жижигтэй томтойгоо мөн чанарын хувьд нэг байх утгаар алтан нийгэм фрагтал маягийн бүтэцтэй юм. Нийгмийн ангийн давхарга
нь алтан, нийгмийн ангиуд мөн алтан харьцаатай байхыг дор дүрслэн үзүүлэв
(Зураг 3).
Эндээс алтан нийгэм
хэмээх энэхүү ухагдахууны агуулгыг илэрхийлсэн нэгэн тодорхойлолтыг ийнхүү өгч
болно.
Тодорхойлолт:
Анги, давхарга нь хоорондоо алтан харьцааг үүсгэн орших нийгмийг алтан нийгэм
гэнэ.
Зураг 2. Алтан нийгмийн дүрслэл
Алтан нийгэм ямар онцлог шинжтэй вэ? Энэ асуултын хариулт нь алтан нийгмийн ”дээд анги, доод ангитайгаа
тоон хэмжээгээр тэнцүү”;”дунд
нь дээд, доод анги (давхарга)-тайгаа алтан харьцаатай” гэсэн мөн чанарт нь байдаг. Энэ
утгаар алтан нийгэм ангийн (ангийн давхаргын )
харьцаагаараа вааран (ишгүй
лонх) шиг хэлбэрийг үүсгэдэг. Өөр хэлбэл, Алтан нийгэм бол
цүндгэр нийгэм юм.
хүн амын тоо
болог. Тэгвэл
(3).
. (3) тэгшитгэл нь алтан
нийгмийг математик мөн чанараар нь илэрхийлэх тул түүнийг алтан нийгмийн
тэгшитгэл, алтан нийгмийн математик загвар гэж үзэж болно. Энэхүү загварын
ашиглан алтан нийгэм дэхь хүн амын
тоогоор нь анги, давхаргын тоог, мөн анги, давхаргын тоо, харьцаагаар алтан
нийгмийн хүн амын тоог тооцоолон гаргаж болно (Хүснэгт 2).
Зураг 3. Алтан
нийгмийн анги, давхаргын харьцаа
Хүснэгт
2. Алтан нийгмийн анги, давхаргын
харьцаа
Алтан нийгмийн дээд, доод ангийг тэнцүүлж байх хэсэг нь
дунд анги болно. Өөрөөр хэлбэл, дунд анги дээд ангиас доошлох, доод ангиас
дээшлэх дамжлага, гүүр болж байдаг. Ийм учраас алтан нийгмийн дунд анги бол зөвхөн
тоон хэмжээгээрээ том (их) төдийгүй чанарын хувьд том (хамгийн идэвхитэй, хамгийн өрнөлтэй хэсэг байх) юм. Үүний нэгэн
адил ангийн дунд давхарга бол бас дээшлэх, доошлохын гүүр, дамжлага болон тоо
болон чанарын хувьд бусдаасаа том нь байж оршино.Эдгээр чанараар алтан нийгмийн
язгуур мөн чанар тайлбарлагдана.
Аливаа
нийгэм аяараа алтан болох дотоод мөн чанартай байдаг. Энэ мөн чанарт нь
тулгуурлан нийгмийг зөв, төв удирдаж болно. Үүний тулд удирдлагын санаатай
оролцоог болгоомжтой бий болгох хэрэгтэй. Ийм оролцооны нэг түгээмэл хэлбэр нь
татварын бодлого юм. Дээд, доод анги, давхаргын тоо алтан нийгмийг тэгшитгэлийн
үл хангах үед түүнийг татварын зөв, төв бодлогоор зохицуулж алтан нийгмийг
бүтээхэд ихэд нөлөөлж болно.
-000-
Нийгмийн
Анги, Давхаргын Математик Шинжилгээ, Алтан Нийгэм
Ц.Лувсандорж, МУБИС
Хоорондоо харилцаа холбоотой дор хаяж хоёр хүнээс тогтсон
бүлийг мөн чанарынх нь хувьд хүний нийгэм гэж үзэж болно. Энэ утгаараа, хүний
нийгэмд хүний тоо нь чухал. Гэвч түүнээс илүүтэйгээр тэдгээрийн хооронд бий
болсон харьцаа, уялдаа холбоо, холбоос нь бүр ч чухал юм. Энэхүү холбоосын тоо,
чанараас хамаарч хүний нийгэмд анги; ангид давхарга үүсэж байдаг. Анги, давхарга нь гол
шинжүүр болох орлого, нэр хүнд, эрх мэдлийн хэм хэмжээгээр илэрхийлдэг. Энэ
тоон хэмжээ, чанаран шинжүүр нь нийгэмд,зарчмын
хувьд, дээд, дунд, доод гэсэн ангитай, анги бүр мөн л дээд, дунд, доод гэсэн
давхаргатай байх юм. Нийгмийн анги
давхарга, түүний шинж, шалгуур, үзүүлэлтийн харилцан уялдаа холбоог дараах
байдлаар хүснэгтлэн харуулж болох юм (Хүснэгт)
Хүснэгт: Нийгмийн анги, давхаргын
шинжүүр, хэмжүүр
Анги, түүний
түвшин
|
Давхарга, түүний
түвшин
|
Анги,
давхаргын шинжүүр,
шалгуур
(хувьсагч)
|
Хэмжүүр
|
|
|
|
|
Дээд
|
дээд
|
|
|
|
Нийгмийн анги= β1 × X+ β2 × Y+ β3 × Y; (βi –
коэффициентийг өгөгдөл ашиглах олно)
|
дунд
|
|
|
|
доод
|
|
|
|
Дунд
|
дээд
|
|
|
|
дунд
|
|
|
|
доод
|
|
|
|
Доод
|
дээд
|
|
|
|
дунд
|
|
|
|
доод
|
|
|
|
Хэмжүүр
|
Орлогынх
|
Эрх мэдлийнх
|
Нэр хүндийнх
|
Хэмжил зүйн үүднээс шинжвэл орлого (x)-ыг хэмжээг тухайн
давхаргын тодорхой хугацаанд олж буй орлогыг мөнгөн шилжүүлж түүнийг тоогоор
хэмжиж болох тул энэ нь тасралтгүй хувьсагч болно. Мөн эрх мэдэл (y)-ийг тухайн хүний гарсан чухал шийдвэрийн тоо, эсвэл ийм
шийдвэр гаргахад оруулсан хувь хэмжээгээр илэрхийлж болох тул үүнийг мөн тоон
харьцаагаар илэрхийлж болно. Тэгэхээр эрх мэдэл энэ утгаараа, мөн тасралтгүй
хувьсагч болох юм. Нэр хүнд (z)-ийг тухайн хүний талаар олон нийтийн бодол, санааг
тандсан асуулгын үр дүнгээр, эсвэл тэр хүний байгаль, нийгэм, хүн, амьтны сайн
сайхны төлөө хийсэн сайн үйлийн тоогоор хэмжиж болох тул энэ мөн л тасралтгүй
хувьсагч болох юм.
Нийгмийн анги, давхаргын шинжүүр, шалгуурыг ийнхүү
хэмжээсжүүлснээр дэлхийн улс орнуудын
хувьд холбогдох өгөгдлийг цуглуулж тооцолох замаар нийгмийн анги, давхаргын
тоон илэрхийлэл, тухайлбал, шугаман тэгшитгэл, загварыг бүтээж болно.
Нийгмийн анги= β1 × X+ β2 × Y+ β3 × Y; (βi – коэффициентийг
өгөгдөл ашиглах олно)
Нийгмийн анги, давхаргыг ийнхүү
хэмжээсжүүлснээр бид дээд, дунд, доод анги, давхаргын утга, агуулгыг
илэрхийлдэг тоог олж
болох юм (Хүснэгтийн хэмжүүрийн
баганыг харах). Ингэснээр бид
нийгмийн анги, давхаргыг нэг хэрчим дээр буулган дүрслэж чадна (Зураг 1)
X
|
Нийгмийн анги, давхаргын энэхүү
шугаман дүрслэлээр үүссэн харьцаанд дунд нь дээд, доод ангитай мөн алтан харьцаатай байх
нөхцлийг тавьж тооцоо хийвэл:
,
>
;
>
гэдгээс
буюу
(1). Эндээс мөн
гэдгээс
Иймд
(2).
(1) тэнцлээс харахад дээд ангийн тоон хэмжээ нь доод
ангийнхтай тэнцүү байна. (2) тэнцлээс доод болон дунд
ангийн дээд ангитай харьцах
харьцаа нь дээд болон дунд нь доод
ангитай харьцах харьцаатай тэнцүү байна.
Энэ чанарыг ашиглан энэхүү хэрчимд үүссэн алтан харьцааг алтан тэгшитгэл
өнцөгт
хувиргаж дараахь байдлаар зурж харуулж болно (Зураг 2, Зураг3).
Анги бүхэн нийгмийн сонгодог ойлголт, тодорхойлолтоороо
бас нийгэм юм. Тэр нийгэм алтан шинжтэй байхын тулд мөн л өмнөх адил
харьцаатай байна. Тэгэхээр тухайн ангийн
алтан харьцаат давхаргын дүрслэл мөн дээрх хэлбэртэй байх юм. Өөрөөр хэлбэл, том нь жижигтэй,
жижигтэй томтойгоо мөн чанарын хувьд нэг байх утгаар алтан нийгэм фрагтал маягийн бүтэцтэй юм. Нийгмийн ангийн давхарга
нь алтан, нийгмийн ангиуд мөн алтан харьцаатай байхыг дор дүрслэн үзүүлэв
(Зураг 3).
Эндээс алтан нийгэм
хэмээх энэхүү ухагдахууны агуулгыг илэрхийлсэн нэгэн тодорхойлолтыг ийнхүү өгч
болно.
Тодорхойлолт:
Анги, давхарга нь хоорондоо алтан харьцааг үүсгэн орших нийгмийг алтан нийгэм
гэнэ.
Зураг 2. Алтан нийгмийн дүрслэл
Алтан нийгэм ямар онцлог шинжтэй вэ? Энэ асуултын хариулт нь алтан нийгмийн ”дээд анги, доод ангитайгаа
тоон хэмжээгээр тэнцүү”;”дунд
нь дээд, доод анги (давхарга)-тайгаа алтан харьцаатай” гэсэн мөн чанарт нь байдаг. Энэ
утгаар алтан нийгэм ангийн (ангийн давхаргын )
харьцаагаараа вааран (ишгүй
лонх) шиг хэлбэрийг үүсгэдэг. Өөр хэлбэл, Алтан нийгэм бол
цүндгэр нийгэм юм.
.......................
хүн амын тоо болог. Тэгвэл
(3).
. (3) тэгшитгэл нь алтан нийгмийг математик мөн
чанараар нь илэрхийлэх тул түүнийг алтан нийгмийн тэгшитгэл, алтан нийгмийн
математик загвар гэж үзэж болно. Тэгвэл
(3).
.
(3) тэгшитгэл нь алтан
нийгмийг математик мөн чанараар нь илэрхийлэх тул түүнийг алтан нийгмийн
тэгшитгэл, алтан нийгмийн математик загвар гэж үзэж болно. Энэхүү загварын
ашиглан алтан нийгэм дэхь хүн амын
тоогоор нь анги, давхаргын тоог, мөн анги, давхаргын тоо, харьцаагаар алтан
нийгмийн хүн амын тоог тооцоолон гаргаж болно (Хүснэгт 2).
Зураг 3. Алтан
нийгмийн анги, давхаргын харьцаа
Хүснэгт
2. Алтан нийгмийн анги, давхаргын
харьцаа
Алтан нийгмийн дээд, доод ангийг тэнцүүлж байх хэсэг нь
дунд анги болно. Өөрөөр хэлбэл, дунд анги дээд ангиас доошлох, доод ангиас
дээшлэх дамжлага, гүүр болж байдаг. Ийм учраас алтан нийгмийн дунд анги бол зөвхөн
тоон хэмжээгээрээ том (их) төдийгүй чанарын хувьд том (хамгийн идэвхитэй, хамгийн өрнөлтэй хэсэг байх) юм. Үүний нэгэн
адил ангийн дунд давхарга бол бас дээшлэх, доошлохын гүүр, дамжлага болон тоо
болон чанарын хувьд бусдаасаа том нь байж оршино.Эдгээр чанараар алтан нийгмийн
язгуур мөн чанар тайлбарлагдана.
Аливаа
нийгэм аяараа алтан болох дотоод мөн чанартай байдаг. Энэ мөн чанарт нь
тулгуурлан нийгмийг зөв, төв удирдаж болно. Үүний тулд удирдлагын санаатай
оролцоог болгоомжтой бий болгох хэрэгтэй. Ийм оролцооны нэг түгээмэл хэлбэр нь
татварын бодлого юм. Дээд, доод анги, давхаргын тоо алтан нийгмийг тэгшитгэлийн
үл хангах үед түүнийг татварын зөв, төв бодлогоор зохицуулж алтан нийгмийг
бүтээхэд ихэд нөлөөлж болно.
-000-
https://www.researchgate.net/publication/322486897_Golden_society
https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=614631746657643903#allposts
